W ostatnim czasie liczba cudzoziemców zatrudnionych w polskich firmach dość znacznie się zwiększyła. Zatrudnienie cudzoziemca (np. obywatela Ukrainy) staje się coraz prostsze, ale w ślad za zatrudnieniem pojawiają się nowe prawa i nowe obowiązki po stronie pracodawcy i pracownika. Rozpatrzmy te zagadnienia z punktu widzenia obu stron.
Czy cudzoziemiec otrzymuje PESEL lub NIP automatycznie?
Nie. Numer NIP nigdy nie jest nadawany automatycznie. Numer PESEL jest nadawany automatycznie czasami. Występują takie przypadki, jednak dzieje się to wyłącznie w przypadku obcokrajowców przebywających w Polsce na podstawie:
- prawa stałego pobytu przez obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatela państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i obywatela Konfederacji Szwajcarskiej,
- prawa stałego pobytu przez członka rodziny obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatela państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym i obywatela Konfederacji Szwajcarskiej,
- zezwolenia na pobyt stały,
- zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
- statusu uchodźcy,
- ochrony uzupełniającej,
- azylu,
- zgody na pobyt tolerowany,
- ochrony czasowej,
- zgody na pobyt ze względów humanitarnych.
I choć katalog przypadków wymienionych powyżej jest dość duży, to nie zawiera najważniejszych i najczęstszych, a mianowicie wizy albo pozwolenia na pobyt tymczasowy. Zatem cudzoziemiec-pracownik nie otrzyma NIPu ani PESELU z urzędu, jeżeli ma zwykłą wizę i pozwolenie na pracę.
Czy pracodawca musi wystąpić o PESEL lub NIP dla pracownika?
Nie ma takiego obowiązku ani takiej możliwości. Urząd nie nada identyfikatora pracownikowi na wniosek pracodawcy. Pracodawca ma jednak możliwość i „moralny obowiązek” pomocy swojemu pracownikowi w wypełnieniu odpowiedniego druku.
Kiedy cudzoziemiec może otrzymać PESEL?
PESEL może być nadany każdej osobie na jej wniosek zawierający podstawę prawną, z której wynika obowiązek jego posiadania. Należy podkreślić, że oba warunki muszą być spełnione łącznie, to znaczy, że cudzoziemiec musi wystąpić z wnioskiem oraz we wniosku musi być podana podstawa prawna, która nakłada na tego cudzoziemca obowiązek posługiwania się PESELem. W przypadku wniosku bez podstawy prawnej albo w przypadku wniosku z błędną podstawą prawną, PESEL nie zostanie nadany.
Trzeba pamiętać, że liczba sytuacji, w których istnieje obowiązek posługiwania się PESELem rzeczywiście jest ograniczona. Wprawdzie w wielu sytuacjach życiowych PESEL pomaga, jednak konieczny nie jest. Jeżeli cudzoziemiec spotyka się z sytuacją żądania podania numeru PESEL, powinien zażądać podania podstawy prawnej. Może się okazać, że PESEL wcale nie jest konieczny. Z drugiej strony, jeśli cudzoziemiec pozna podstawę prawną obowiązku, będzie wiedział co wpisać we wniosku o nadanie tego identyfikatora.
Spodziewamy się, że różne Urzędy Gminy mogą podejmować różne decyzje w stosunku do osób o identycznej sytuacji prawnej.
Czy pracownik musi mieć PESEL lub NIP?
Tak. Obowiązek posiadania identyfikatora nakłada na podatników Ustawa z 13 października 1995 roku o zasadach ewidencji i identyfikacji płatników (Dz.U. 1995 Nr 142 poz. 702).
Artykuł 2 ustęp 1 wymienionej powyżej ustawy brzmi:
Osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami, podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu
Podatnikiem jest każdy, kto na terytorium Polski podlega polskim ustawom podatkowym, w szczególności ustawie o PIT, czyli podatnikiem jest każda zatrudniona osoba. Artykuł 3 ustęp 1 dodaje:
Identyfikatorem podatkowym jest:
- numer PESEL – w przypadku podatników będących osobami fizycznymi objętymi rejestrem PESEL nieprowadzących działalności gospodarczej lub niebędących zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług;
- NIP – w przypadku pozostałych podmiotów podlegających obowiązkowi ewidencyjnemu, o którym mowa w art. 2.
Zatem pracownik powinien posiadać PESEL lub NIP. Mając na uwadze fakt, że PESEL nie jest w większości przypadków obowiązkowy, pracownicy będący cudzoziemcami najczęściej będą posługiwać się NIPem i o niego właśnie wnioskować.
Jaki druk należy wypełnić?
Do otrzymania NIPu należy wypełnić druk NIP-7 dostępny na stronach Ministerstwa Finansów.
Do otrzymania PESELu należy wypełnić druk EL/W/1 dostępny na stronach MSWiA.
Pomagamy w wypełnieniu każdego rodzaju druku.
