Artykuł odpowiada na pytania:
- Czy nadpłata składki zdrowotnej może być z urzędu zaliczona na poczet bieżących składek?
- Czy ryczałtowcy „nadpłacający” składki w roku 2022 muszą zapłacić kwotę z rozliczenia rocznego i wnioskować o zwrot nadpłaty?
Powyższe tematy przewijają się na Facebooku, głównie z powodu niezbyt precyzyjnych odpowiedzi z ZUSu. Jak brzmią odpowiedzi?
Dla tych, którzy nie lubią zbyt wiele czytać: Nadpłata może być zaliczona bez składania wniosku o zwrot. Ryczałtowcy nie muszą dopłacać. W obu przypadkach warto jednak złożyć wniosek o zwrot nadpłaty aby uniknąć naliczania odsetek.
Szczegółowe wyjaśnienie:
Zacznijmy od rzeczy oczywistych. W przypadku, gdy płatnik zapłaci większe kwoty niż wynikają one ze złożonych deklaracji, mamy do czynienia z nadpłatą. Od 2018 roku zapłatę wszystkich składek dokonuje się na jeden numer rachunku bankowego, co oznacza, że płatnik nie może sam zdecydować na którą składkę zostanie zaksięgowana jego wpłata. O sposobie rozksięgowania decyduje ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (w skrócie SUS) i rozporządzenie RM wydane na podstawie art. 49 tej ustawy (ROZP).
ROZP w paragrafie 7 i następnie od 12 do 20 szczegółowo opisuje co zrobić w przypadku niedopłaty składek lub nadpłaty składek. Par. 20 pkt 3 mówi co się dzieje, kiedy wszystkie zaległości będą spłacone, a wciąż pozostanie nadpłata:
„3. Pozostała po rozliczeniu, o którym mowa w ust. 1 i 2, nadwyżka podlega zaliczeniu na poczet przyszłych składek lub zwrotowi w terminie i trybie określonych w ustawie.”
Sprawdźmy zatem co na temat zaliczenia mówi ustawa. SUS w art. 24 ust. 6a stwierdza:
„6a. Nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek”
Nadpłata zatem podlega zwrotowi lub zaliczeniu na poczet zaległych lub bieżących składek – społecznych, ale także składek zdrowotnych. I tu moglibyśmy uznać sprawę za zamkniętą, gdyby nie TERMINY i ewentualne ODSETKI.
Powstaje najważniejsze pytanie: w jakiej dacie ZUS stwierdza nadpłatę? Mamy art. 19 ust. 6a ustawy SUS, który mówi „Za datę stwierdzenia nienależnie opłaconych składek uważa się datę otrzymania przez Zakład imiennego raportu miesięcznego korygującego i deklaracji rozliczeniowej korygującej.”, jednak odnosi się on po pierwsze do korekt składanych w ZUS, a po drugie do miesięcznej, a nie rocznej deklaracji rozliczeniowej. Niestety, w żadnym innym miejscu ustawy SUS nie znalazłem informacji o sposobie ustalenia daty stwierdzenia nadpłaty składek.
Jednocześnie mamy ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej (UZ), która w art. 81 ust. 2qa stwierdza:
„2qa. W przypadku niezłożenia wniosku w terminie, o którym mowa w ust. 2n, przy jednoczesnym braku zaległości z tytułu składek lub nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do zwrotu których został zobowiązany płatnik składek, kwota zwrotu podlega rozliczeniu na koncie płatnika składek do końca roku, w którym upływa termin na złożenie zeznania, o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Do rozliczonej na koncie płatnika kwoty zwrotu stosuje się odpowiednio zasady określone w art. 24 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.”
Zatem jeżeli u płatnika składek powstanie nadpłata składki zdrowotnej, to ostatecznie zostanie ona rozliczona na koncie płatnika, jednak stanie się to nie z dniem złożenia rocznej deklaracji rozliczeniowej, a w bliżej nieokreślonej przyszłości, do końca 2023 roku. Pomijając konstytucyjność takiego niedookreślenia terminu, trzeba zauważyć, że datą powstania nadpłaty będzie data ROZLICZENIA konta płatnika – i zapewne NIE będzie to data złożenia deklaracji. Zupełnie prawdopodobne jest to, że będzie to 31 grudnia 2023. Bo dlaczego by nie?
Z dniem rozliczenia konta pojawi się nadpłata, która – wtedy już z mocy ustawy – zostanie zaliczona na poczet składek. A ponieważ rozliczenie będzie w przyszłości licząc od dnia złożenia deklaracji rocznej, powstanie pewien okres, w którym płatnik miał zaległość w zapłacie składek. Za ten okres samym ZUS naliczy odsetki za zwłokę. Szkoda tracić pieniądze w ten sposób.
Złożenie wniosku o zwrot nadpłaty składki zdrowotnej (RZS-R) w ustawowym terminie do końca maja 2023 spowoduje, że nadpłata nie powstanie w przyszłości, a w dniu złożenia wniosku (nawet jeśli rozliczenie jej przez ZUS nastąpi później). Dzięki temu nadpłata zostanie zaliczona na poczet składek z dniem złożenia wniosku i nie pojawią się odsetki obciążające płatnika.
Ten sposób rozumowania potwierdza też ZUS w materiałach informacyjnych: https://www.zus.pl/documents/10182/10609537/Webinar_prezentacja+17.04.2023+r.pdf/f8f3baa7-94bf-3c98-a085-84ce230e75b9, dwa ostatnie slajdy,
Odpowiedzieliśmy na pytanie pierwsze. Jednak powyższe rozważania nie odnoszą się do sytuacji ryczałtowców opłacających składki w zawyżonej wysokości. Art. 81 ust. 2qa mówi o ewentualnym zaliczeniu nadpłaty rocznej składki zdrowotnej na poczet innych składek, a w naszym przypadku mamy kwotę do zapłaty wynikającą z deklaracji oraz nadpłatę składek do rozliczenia, więc nie ma on zastosowania.
Jak zatem stwierdzić nadpłatę w ZUS wykonaną w roku 2022 i zaliczyć ją konkretnie na poczet składki zdrowotnej?
Zgodnie z KPA rozdział 3 należy złożyć wniosek do ZUS. ZUS przygotował w tym celu druk RSZ-P, jednak żadne przepisy nie stoją na przeszkodzie temu, by napisać wniosek samodzielnie, nawet na kartce papieru.
KPA stanowi, że wnioski powinny być rozpatrywanie niezwłocznie. A zgodnie z SUS art. 24 ust 6c ZUS powinien dokonać zwrotu nadpłaty w terminie 30 dni. W przypadku ryczałtowca, który nadpłacał składki w roku 2022 będzie to oznaczać ich automatyczne zaliczenie na poczet „niedopłaty”. Zaliczenie powinno się odbyć z datą złożenia wniosku. Jeżeli wniosek zostanie złożony przed upływem terminu zapłaty rocznej składki zdrowotnej, odsetek nie będzie.
Podsumowanie:
Można dokonać „przeksięgowań” składek nadpłaconych zdrowotnych na inne składki. Można też zaliczyć nadpłacone w 2022 roku składki na poczet niedopłaty wynikającej z rocznego rozliczenia składki zdrowotnej. Aby uniknąć odsetek, ewentualnych przepychanek z ZUS i ponagleń wysyłanych przez tę instytucję, warto od razu złożyć wniosek o zwrot: RZS-R lub RZS-P, w zależności od rodzaju nadpłaty.
